धर्मस्थळ मंदिर (Dharmasthala Temple) हे कर्नाटकमधील दक्षिण कन्नड जिल्ह्यातील धर्मस्थळ येथे वसलेले एक प्राचीन आणि प्रसिद्ध धार्मिक स्थळ आहे. भगवान मंजुनाथेश्वर (शिव) यांना समर्पित असलेले हे मंदिर जैन आणि हिंदू परंपरेच्या अनोख्या संगमाचे प्रतीक आहे.
भूतकाळ: या मंदिराचा इतिहास ८०० वर्षांहून अधिक जुना आहे. असे मानले जाते की, धर्मस्थळ येथे जैन भटके संत वज्रगुप्त यांनी भगवान मंजुनाथ यांची पूजा सुरू केली. जैन परंपरेतील हेग्गडे कुटुंबाने शतकेभर या मंदिराचे प्रशासन सांभाळले आहे. येथे धर्म, सेवा आणि अन्नदानाची परंपरा अखंड सुरू आहे.
वर्तमान: आज धर्मस्थळ मंदिर हे लाखो भाविकांचे श्रद्धास्थान आहे. दररोज हजारो लोक दर्शनासाठी येतात आणि सर्वांना अन्नदान (मोफत भोजन) दिले जाते. येथे जैन तत्त्वज्ञान, हिंदू पूजा-पद्धती आणि सामुदायिक सेवा या तिन्हींचा संगम दिसतो. मंदिराच्या परिसरात अण्णपूर्णा भोजनालय, धर्मशाळा, शैक्षणिक संस्था आणि दानकार्य सुरू आहे.
संरक्षणाचे महत्त्व आणि उपाय: या प्राचीन मंदिराचे आध्यात्मिक व सामाजिक कार्य पुढील पिढ्यांसाठी टिकवण्यासाठी खालील उपाय महत्त्वाचे आहेत:
- वास्तु संरक्षण: मंदिराची दगडी बांधणी, मूर्ती आणि शिल्पकला नियमित देखभाल करणे.
- पर्यटक व्यवस्थापन: भाविकांची संख्या नियंत्रीत ठेवणे आणि परिसर स्वच्छ ठेवणे.
- पर्यावरणपूरक उपक्रम: सेंद्रिय शेती, अक्षय ऊर्जा वापर आणि हरित क्षेत्र टिकवणे.
- सामाजिक सेवा: अन्नदान, शिक्षण आणि आरोग्य उपक्रमांचा विस्तार करणे.
- डिजिटल वारसा: ऑनलाइन दर्शन, आभासी टूर आणि माहितीपटांद्वारे जागतिक स्तरावर प्रसिद्धी.
या उपायांमुळे धर्मस्थळ मंदिर हे केवळ एक धार्मिक स्थळ न राहता, मानवतेच्या सेवेसाठी आणि धर्माच्या प्रसारासाठी एक आदर्श केंद्र राहील.